1. Zarys dziejów Bródna

Parafia św. Wincentego a Paulo znajduje się na terenie dzielnicy Bródno, przy czym od 1994 r. mieści się w granicach administracyjnych gminy Targówek. Nazwa dzielnicy wywodzi się bądź od brodu na Wiśle, która przed wiekami płynęła właśnie tędy, bądź od rzeczki Bródni (Brodni), której wody ujmuje obecnie kanał Bródnowski. Pierwsze ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą z epoki brązu. Historyczne dzieje Bródna zaczynają się wraz z historią Polski. Przeprowadzone w latach 1949 - 52 badania archeologiczne przez zespół archeologów, pod kierunkiem Krystyny Musianowicz na terenie "Starego Bródna" wykazały, że na przełomie IX i X wieku powstał tu obronny gród strzegący szlaku handlowego prowadzącego z Rusi Kijowskiej na zachód. Mimo iż gród został zniszczony w XI w., osada wokół niego pozostała. W okresie prowadzenia prac wykopaliskowych opracowano projekt pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego stworzenia muzeum - parku. Projekt ten nigdy nie został zrealizowany. Na Starym Bródnie po średniowiecznym grodzie pozostał tylko pagórek, który kryje ślady życia sprzed tysiąca lat - "jedyny obiekt w Warszawie sięgający genezy państwa polskiego"¹.

Bródno było we władaniu książąt mazowieckich, których linia wywodziła się od Konrada Mazowieckiego (książę ten otrzymał Mazowsze od ojca Kazimierza Sprawiedliwego w 1202 r.). Linia ta wygasła po bezpotomnej śmierci dwóch ostatnich książąt mazowieckich - Stanisława (1524 r.) i Janusza (1526 r.). Po ich śmierci Mazowsze zostało włączone do Korony przez Zygmunta Starego². Od tej pory Bródno było wsią królewską. Z XVI w. pochodzą bliższe dane o tej wsi. Bródno zajmowało wtedy 11 łanów (około 185 ha), dzierżawionych przez mieszczan warszawskich. Wiadomo np., że w 1580 r. objął wieś w dzierżawę starosta warszawski Bartłomiej Zaliwski: łan wójtowski użytkował mieszczanin Stanisław Długosz. Na początku XVII w. powstał we wsi folwark na 12 włókach (ponad 200 ha). Był on własnością Warszawskiego Szpitala św. Ducha (szpital ten ma długą historię. Ufundowała go w 1444 r. księżna Anna Mazowiecka, wyposażając go w ziemie na Bródnie). Cała wieś zajmowała w tym czasie obszar 27 włók, na których gospodarzyło 50 kmieci (w tym 46 na półwłóczkach i 4 na włókach) oraz 11 komorników pracujących dla dworu. We wsi były dwie karczmy i dwa młyny. Przylegająca do wsi puszcza bródnowska dawała utrzymanie dwunastu bartnikom. Wieś została spalona doszczętnie w czasie potopu szwedzkiego w 1656 r³.

Pewne istotne zmiany na Bródnie nastąpiły dopiero w XVIII i XIX w; np. w 1780 r. bogaty bankier warszawski, żyd Józef Samuel Jakubowicz-Zbytkower założył na terenach wydzierżawionych od króla, między Targówkiem a Bródnem, cmentarz dla wyznawców religii mojżeszowej. W XIX w. władze carskie rozpoczęły na terenie Bródna budowę fortyfikacji. Po powstaniu listopadowym w 1832 r. został wybudowany Fort Śliwicki na Golędzinowie, w latach 1883-86 wzniesiono cały pas fortyfikacji: fort Marywil na Annopolu, fort Różanopol oraz Lewiepol. Od tego czasu aż do 1911 r. na terenach przyfortecznych obowiązywał zakaz budowania murowanych domów. Wolno było stawiać jedynie drewniane parterowe domki. Dla mieszkańców Bródna ważniejsze jednak były zmiany inne niż te o charakterze militarnym. Jedną z ważniejszych inwestycji było powstanie w 1877 r. warsztatów Kolei Nadwiślańskiej⁴.

Osobny rozdział w dziejach dzielnicy to cmentarze. W dawnej Warszawie starano się lokalizować cmentarze poza granicami miasta ze względów higienicznych i epidemiologicznych⁵.

Te względy sprawiły, że na oddalonym od granic miasta Bródnie było kilka cmentarzy; na przełomie XVII i XVIII w. na terenie, gdzie dziś zbiegają się ulice Ostródzka i Ostrobramska znajdował się cmentarz epidemiczny, na którym chowano zmarłych w czasach częstych i strasznych epidemii. W latach 1872 - 1908 tam gdzie dziś znajdują się nasypy kolejowe, grzebano zmarłych na cholerę, chorobę, której epidemia nawracała wielokrotnie⁶.

W 1884 r. zastał założony na Bródnie cmentarz św. Wincentego (zwany też Bródzieńskim) na terenach nabytych od folwarku Bródno, należącego do Warszawskiego Szpitala św. Ducha. Nowy cmentarz, tego samego roku, poświęcił ks. arcybiskup Wincenty Chrościak-Popiel⁷. Cmentarz ten leży obecnie w obrębie ulic Odrowąża, Rzeszowskiej, Podobnej, św. Wincentego i Budowlanej. Od strony ulicy Odrowąża przylega do niego wspomniany cmentarz żydowski.

Na początku XX w. u zbiegu ul. Odrowąża i Bartniczej wzniesiono świątynię - drewniany kościółek pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej - tworząc również parafię pod tym samym wezwaniem. Kościół został spalony podczas II wojny światowej. Na jego miejscu, w latach 1957-60 postawiono murowany kościół w stylu neogotyckim⁸.

W okresie międzywojennym Nowe Bródno zyskało nieco bardziej miejski charakter. Wybrukowano niektóre jezdnie, założono chodniki, sieć wodociągową i kanalizacyjną, do której podłączono część budynków. Powstały zakłady przemysłowe: Fabryka Mydła Schicht-Lewer przy ul. Stalowej i Szwedzkiej oraz wytwórnie sprzętu kolejowego i zbrojownia. W tym samym okresie powstało przy ul. Odrowąża gimnazjum i liceum im. płk. Leopolda Lisa-Kuli oraz średnia Szkoła Kolejowa przy ul. Piotra Wysockiego⁹.

W 1924 r. oddano do użytku linię tramwajową biegnącą ulicą Odrowąża, a w 1933 r. następną prowadzącą przez ulicę Św. Wincentego¹⁰.

Te inwestycje nie zmieniły jednak faktu, że Bródno w latach 1918-39 było dzielnicą biedy. Wiele mówi o niej nazwa, jaką określano Stare Bródno - "Głodna wieś". Tylko nieliczni mieszkańcy korzystali z tych osiągnięć cywilizacyjnych. Większość mieszkańców Bródna żyła w bardzo prymitywnych warunkach. Dane statystyczne z 1936 r. mówią, że tylko 25% mieszkań było zelektryfikowanych. Fatalne były warunki mieszkaniowe. Przeważały domki drewniane, parterowe, z których tylko 0,8% miało urządzenia sanitarne.

Mieszkania były bardzo zagęszczone, często były jednoizbowe. 8% mieszkańców gnieździło się po 6 osób w jednej izbie, 14,8% po 4 i 5 osób; 44% żyło "luksusowo" - w jednej izbie mieszkały 2 lub 3 osoby. W 12,7% domów trzymano zwierzęta gospodarcze: konie, krowy, świnie, owce, kozy. Utrzymywała się wysoka śmiertelność na skutek gruźlicy.

Po II wojnie światowej Bródno zaczęło się rozbudowywać, powstało 12 nowych osiedli mieszkaniowych, szkoły, szpital przy ul. Kondratowicza. Powstały nowe świątynie: wspomniana wcześniej Matki Boskiej Różańcowej przy ul. Bartniczej; Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul. św. Wincentego; św. Marii Magdaleny przy ul. Echa Leśne; św. Włodzimierza przy ul. Rembielińskiej oraz Bł. Siostry Faustyny przy ul. Żuromińskiej.

2. Zarys dziejów cmentarza Bródzieńskiego należącego do parafii

Po skasowaniu cmentarza Świętokrzyskiego w 1826 r. oraz Ujazdowskiego w 1838 r. Warszawa lewobrzeżna w drugiej połowie XIX w. posiadała tylko jeden cmentarz, mianowicie Powązkowski, założony w 1790 r. Był to cmentarz wspólny dla wszystkich wówczas istniejących parafii.

W tym czasie Praga posiadała swój własny cmentarz parafialny na Kamionku, służący jedynej w owych czasach parafii - Matki Boskiej Loretańskiej¹¹. Cmentarz ten istniał już od XIII wieku. Z powodu całkowitego zapełnienia został zamknięty w 1887¹² r.

Szybkie zapełnianie się tych dwóch cmentarzy i niemożność ich rozbudowy doprowadziły do podjęcia decyzji o budowie cmentarza na Bródnie. Cmentarz ten miał być wykorzystywany przez mieszkańców Warszawy prawo i lewobrzeżnej¹³.

W 1884 r. został założony na Bródnie cmentarz św. Wincentego (zwany też Bródzieńskim) na terenach nabytych od folwarku Bródno, należącego do warszawskiego szpitala św. Ducha. Nowy cmentarz, 20 listopada tego samego roku, poświęcił ks. arcybiskup Wincenty Chrościak-Popiel¹⁴. Cmentarz ten leży obecnie w obrębie ulic Odrowąża, Rzeszowskiej, Podobnej, św. Wincentego i Budowlanej.

Cmentarz zapełniał się bardzo szybko, na przykład w 1898 r. pochowano 10.632 osoby. W 1917 r. pochowano aż 16.583 osoby. Przyczyniła się do tego wojna i panujący w Warszawie tyfus. Od 1923 r. zaczęła spadać liczba pochówków. W tym bowiem roku pochowano tylko 7.563 osoby. Do dnia 19 listopada 1934 r. w ciągu 50 lat pochowano na cmentarzu Bródzieńskim 468.318 osób, a zatem przeciętna roczna wynosiła 9.320 pochówków¹⁵.

Pierwotnie obszar cmentarza wynosił 65 ha 3.423 m². W 1916 r. aby powiększyć cmentarz zakupiono od szpitala św. Ducha dodatkowe tereny folwarku "Bródno" o powierzchni 30 ha 9.845 m². W 1921 r. władze wojskowe odstąpiły pod cmentarz przylegające doń swoje tereny o powierzchni 16 ha 9.845 m². W 1934 r. powierzchnia cmentarza wraz z nabytym niewielkim kawałkiem gruntu przy u. Białołęckiej wynosiła 113 ha 3.867 m². Przez 50 lat pieczę nad cmentarzem sprawował Dozór Cmentarny, który w czasie zaboru rosyjskiego był bezprawnie podporządkowany Magistratowi m. Warszawy. Magistrat ten dysponował pieniędzmi z funduszu pokładowego i coraz bardziej uzależniał od siebie członków Dozoru. Ograniczenie możliwości działania przypieczętowała Instrukcja dla warszawskich rzymskokatolickich Dozorów Cmentarnych wydana w 1888 r. przez ówczesnego prezydenta Warszawy Sokratesa Starynkiewicza. Ustanowiła ona funkcję dwóch Dozorów - dla prawo i lewobrzeżnej Warszawy. Zakres kompetencji tych Dozorów był bardzo wąski. Przysługiwało im wyłącznie prawo do informowania Magistratu o potrzebach cmentarzy i składania wniosków. Rezultatem ustawy było ograniczenie inwestycji koniecznych przy rozbudowie infrastruktury cmentarza, ponieważ Magistrat nie przydzielał pieniędzy na te cele. Co ciekawe, cmentarze innych wyznań miały własne zarządy i samodzielnie dysponowały funduszami cmentarnymi. Jedynie Cmentarze katolickie nie mogły być zarządzane przez powołane do tego władze kościelne. Stan ten trwał do 1919 r. W tym roku dzięki staraniom arcybiskupa Aleksandra Kakowskiego i Dozoru Cmentarnego, Rada Miejska m. st. Warszawy wydała uchwałę następującej treści: Zarząd cmentarzy rzymskokatolickich w obrębie m. Warszawy wyłączyć z pod kompetencji Magistratu i przekazać Delegacji Dozorów kościelnych rzymskokatolickich w Warszawie. Od 1 kwietnia 1919 r. Dozory Cmentarne przejęły zarząd i fundusz pokładowy od Magistratu. W tym samym roku w miejsce dwóch Dozorów powołano jeden Dozór Cmentarny, którego prezesem został szambelan Franciszek Karpiński.

Kasa Magistratu była jednak prawie pusta. Pieniądze w sumie 374.290 rubli zostały wywiezione w czasie ewakuacji Magistratu przed wejściem Niemców do Warszawy w 1915 r. Nigdy nie zostały zwrócone¹⁶.

Gdy w 1919 r. nadzór nad cmentarzem Bródzieńskim przejął Kościół Katolicki, na cmentarzu było wiele do zrobienia. Najpierw trzeba było spłacić długi zaciągnięte wobec Fundacji Szpitala św. Ducha przez Magistrat, który nie zapłacił za zakupione od szpitala w 1916 r. tereny. Dług wynosił 180.048 rubli, 72 kop i do jego spłaty zobowiązana była Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warszawskiej. Spłacono go ratami do 1933 r. (w złotówkach było to 310 tys.). W latach 1924-27 postawiono murowane, wysokie na 5 metrów ogrodzenie o długości przeszło czterech kilometrów. Razem z krótkim odcinkiem z czasów Magistratu ogrodzenie cmentarza miało około pięć kilometrów. W 1926 r. kosztem przeszło 200.000 zł przebudowano i powiększono dawny szczupły dom zarządu. W 1932 r. położono nowy dach na kościele cmentarnym, a dwa lata później zainstalowano oświetlenie elektryczne. W 1934 r. wybudowano na cmentarzu poczekalnię dla księży kapelanów i służby cmentarnej. Postawiono stajnię dla 9 koni i murowaną zajezdnię na karawany. Położone zostały i wyremontowane stare bruki na drogach cmentarnych o długości około 4 kilometrów, 2,5 kilometra chodników pokryto płytami betonowymi¹⁷.

Obecnie teren cmentarza ograniczony jest od północy ulicą Budowlaną, od wschodu ul. św. Wincentego, od południa ul. Podobną i Rzeszowską, a od zachodu ul. Odrowąża. Posiada 8 bram wejściowych, z których dwie: od św. Wincentego i Odrowąża otwarte są od świtu do zmroku.

Cmentarz został przecięty szeroką aleją, zw. Główną, biegnącą po jego przekątnej od ul. św. Wincentego do zbiegu ulic Odrowąża i Wysockiego. Niemal w połowie przecina ją prostopadle biegnąca aleja zwana Szeroką, która od strony zachodniej rozpoczyna się przy bramie wychodzącej na dawny cmentarz żydowski, a od strony wschodniej łączy się z równoległą do Głównej aleją Lipową. Cały teren cmentarza podzielony jest na prostokątne kwatery, które z lewej strony alei Głównej mają numerację nieparzystą, a z prawej parzystą, uzupełnioną dodatkowo literami alfabetu. Kwatery mają przeważnie po 6 rzędów grobów, z 32 mogiłami w każdym rzędzie¹⁸.

3. Zabytki cmentarza - drewniany kościół pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo

a) Dzieje kościoła w latach 1887 - 1939
Na terenie cmentarza, tuż przy alei Głównej, blisko ul. św. Wincentego stoi drewniany kościół pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo. Został on wzniesiony w latach 1887-88. Projekt opracował architekt Edward Cichocki. Jest on trzynawowym czworobokiem o wymiarach 22 x 10 m, z czterema bocznymi przybudówkami. Stromy dach pokryty jest gontem, na jego frontowym szczycie znajduje się wieżyczka z krzyżem¹⁹. Drewno na budowę kościoła pochodziło z materiału rozbiórkowego, z rusztowań wykorzystywanych podczas renowacji kolumny Zygmunta III. Materiał ten pochodził z drzew ściętych bez uprzedniego żywicowania; pory wypełnione były żywicą, co zapewniało odporność na szkodniki i wilgoć²⁰.

Po zakończeniu budowy kościół został poświęcony pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo w dniu 28 października 1888 r. przez ks. prałata Ignacego Budrewicza, dziekana i proboszcza parafii Matki Boskiej Loretańskiej na Pradze. W 1939 r. powstał projekt postawienia na miejscu drewnianego dużo większego, murowanego kościoła. Autorem projektu był inżynier architekt Łukasz Wolski. Kościół miał posiadać podziemia, w których byłaby przechowalnia oraz katakumby. Wokół nawy głównej miały być 4 kaplice, w których równolegle mogłyby być sprawowane msze. Na piętrze było przewidziane miejsce na pokój lekarski oraz salę sekcyjną. Projekt budowy nowego kościoła został zatwierdzony 23 czerwca 1939 r. przez Kurię Metropolitalną w Warszawie²¹. Jednak wybuch II wojny światowej uniemożliwił realizację tych zamierzeń.

b) Wnętrze kościoła
Do kościoła wchodzi się przez podcień frontowy i kruchtę do nawy. Prezbiterium, chór i nawy wsparte są na 4 wysmukłych słupach drewnianych. Całość ozdobiona jest kolorową polichromią, którą wykonał malarz prof. Wiesław Kononowicz już po II wojnie światowej. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający panoramę Jerozolimy namalowany przez artystę malarza Trzeszczkowskiego. Na tle obrazu wisi krzyż z rzeźbą ukrzyżowanego Chrystusa naturalnej wielkości dłuta artysty rzeźbiarza Panasiuka. W bocznych nawach są ołtarze, w jednym z nich jest obraz olejny z wizerunkiem św. Wincentego a Paulo, a w drugim obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Autor tych obrazów jest nieznany. W prezbiterium wiszą po lewej i prawej stronie obrazy nieznanych autorów, przedstawiające postacie świętych, jeden z nich jest szkoły holenderskiej z drugiej połowy XVI wieku²².

c) Dzieje kościoła w latach 1952-1960
W latach 1952-1960 świątynia na cmentarzu pełniła rolę kościoła parafialnego. W tym okresie dokonano w niej wielu zmian i odrestaurowano. Pracom remontowym patronował ks. bp. Wacław Majewski. W latach 1952-54 kościół został pomalowany wewnątrz olejnymi farbami o różnych kolorach i upiększony licznymi ozdobami, artystycznie wykonanymi. Wykonał je wspomniany wcześniej prof. Wiesław Kononowicz. Wymienione zostały fundamenty pod kościołem, wzmocniono ściany, dach pokryto nowym gontem, a starą wieżę zastąpiono nową. W 1955 r. zostały odnowione dwa boczne ołtarze - pomalowano je w kolorze kości słoniowej i pozłocono. Odnowiono obraz Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia, znajdujący się w prawym ołtarzu oraz obrazy: św. Magdaleny i św. Jana od Krzyża z Matką Boską i dziecięciem. Odnowiono obie zakrystie i kaplicę przedpogrzebową. Zakupiono nowe stacje drogi krzyżowej. Przed wszystkimi wejściami do kościoła zrobiono betonowe schody. W 1956 r. odnowiono całkowicie ołtarz główny (przedsoborowy) na wzór ołtarzy bocznych. Umieszczono w nim wspomniany wcześniej krzyż z figurą Chrystusa na tle panoramy Jerozolimy (przed wojną w ołtarzu był sam krzyż z Chrystusem). Po obu stronach ołtarza umieszczono figury: Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Apostoła. Zostało wykonane i wstawione pancerne tabernakulum oraz odrestaurowano obraz św. Wincentego a Paulo w lewym ołtarzu. Prace prowadzone były według projektu prof. W. Kononowicza. W 1957 r. odmalowano i pozłocono organy. Zamontowano dwie nowe ambony: stylową oraz współczesną. W następnych trzech latach prace remontowe i inwestycje były kontynuowane. Sprawiono nową chrzcielnicę oraz wyremontowano organy²³.

4. Pozostałe zabytki cmentarza

a) Dzwonnica
W 1934 r. postawiono murowaną dzwonnicę z kaplicą i podziemiem służącym do przechowywania trumien, ku uczczeniu pięćdziesięciolecia cmentarza²⁴. Dzwonnica ta miała 4 dzwony, z których dwa większe zabrali Niemcy podczas II wojny światowej²⁵.

b) Budynki administracyjno-gospodarcze
Wkrótce po założeniu cmentarza (1884 r.) zbudowano mały drewniany domek z przeznaczeniem na kancelarię i dla pracowników cmentarza. W 1934 r. domek ten rozebrano, a na jego miejscu zbudowano murowane pomieszczenie, w którym była poczekalnia i umywalnia dla kapelanów i pracowników cmentarza oraz jadalnia dla pracowników cmentarza. Obecnie znajduje się w nim archiwum ksiąg zmarłych oraz kancelaria ks. rektora. By sprostać rosnącym potrzebom w 1887 r. wybudowano piętrowy dom drewniany dla pracowników cmentarza i nadzorcy, a wkrótce potem budynek murowany. W tym budynku mieściła się kancelaria oraz mieszkania dla naczelnika i dwóch kapelanów cmentarza. Nowo wybudowany dom stał się frontowym, natomiast poprzedni drewniany stanowił jego oficynę. W 1926 r. budynek ten został przebudowany i powiększony. Powstał w ten sposób jednopiętrowy dom o długości 50 m i szerokości 15 m²⁶. Budynek ten stoi do dziś. Mieści się w nim biuro zarządu cmentarza Bródnowskiego, cmentarza na Marysinie oraz mieszkania dla księży kapelanów.

c) Pomniki i nagrobki
W pierwszych latach istnienia cmentarz Bródzieński był cmentarzem biedoty, toteż przeważały na nim ziemne mogiły z drewnianymi lub metalowymi krzyżami. Na początku XX wieku sytuacja zaczęła się zmieniać, coraz więcej pojawiało się nagrobków murowanych. Były one dziełem kamieniarzy, którzy mieli swe zakłady w pobliżu cmentarza. Nagrobki były ujednolicone - najczęściej miały kształt kamiennej niszy, w której umieszczono postać modlącego się anioła. Na niszy był krzyż. Z czasem pojawiały się grobowce o bardziej wyszukanej formie. W dzisiejszych czasach najpopularniejsze są grobowce z lastrico, rzadziej z marmuru²⁷. Na cmentarzu pochowani są ludzie różnego stanu zarówno ludzie prości i wykształceni, duchowni i politycy, działacze partyjni i artyści, żołnierze polscy i radzieccy. Pomniki na ich grobach również są różne - jedne proste, wykonane według szablonu, inne oryginalne, bogate w formie, wykonane z drogiego materiału. Godne odnotowania są np. grobowce:
- obszerny grobowiec ks. Aleksandra kardynała Kakowskiego, zmarłego w 1938 r. Znajduje się on naprzeciwko drewnianego kościoła w kwaterze 7-A. Twórcą grobowca był architekt Konstanty Jakimowicz,
- grobowiec Władysława Gajkowskiego, długoletniego dyrektora cmentarza, zmarłego w 1960 r. Na grobowcu ustawione jest popiersie zmarłego - odlew z brązu - dzieło artysty Michała Kamińskiego. Grobowiec znajduje się również w kwaterze 7-A,
- grób ks. Stanisława Hermanowicza, proboszcza tutejszej parafii, zmarłego w 1998 r. Jego grób znajduje się blisko ogrodzenia odzielającego kościół parafialny od cmentarza grzebalnego, w kwaterze 1-B-5,
- grobowiec ks. prof. dra Eugeniusza Dąbrowskiego, proboszcza parafii Bożego Ciała na Kamionku, wykładowcy na KUL i ATK, tłumacza Pisma Św., zmarłego w 1970 r. Grobowiec znajduje się w kwaterze 5-B-5,
- grobowiec rodziny Litwińskich, wykonany w formie małej neogotyckiej kapliczki. Znajduje się w kwaterze 9-B,
- grobowiec Reginy Przesmyckiej z Zagórskich, zmarłej w 1926 r., ze statuą kamienną przedstawiającą postać zmarłej i męczącego u jej stóp młodzieńca. Grobowiec znajduje się w kwaterze 13-B-1, 
- grobowiec Romana Dmowskiego, działacza politycznego, który reprezentował Polskę przy zawarciu Traktatu Wersalskiego w 1919 r. Zmarł w 1939 r. Grobowiec jego znajdziemy w kwaterze 15-A-15,
- nagrobek Jadwigi Derewońko, nauczycielki gimnazjum. Zmarła w 1931 r. Na nagrobku tym, który znajduje się w kwaterze 43-A-6, znajduje się dużych rozmiarów postać anioła śmierci, biorącego w opiekę zmarłą²⁸,
- grobowiec cygańskiej rodziny Tabaczków. Wykonano go w formie maleńkiej kaplicy, o kwadratowym przekroju. Dach zrobiony jest w formie kolistej kopuły, na której umieszczona jest korona z krzyżem złotego koloru. Grobowiec znajduje się w kwaterze 2-B,
- grobowiec bpa Czesława Sokołowskiego, ordynariusza diecezji podlaskiej. Zmarł w 1951 r. Grobowiec ten znajdziemy w kwaterze 7-C,
- grobowiec Mieczysława Fogga (Fogiela), znanego piosenkarza. Zmarł w 1990 r, a pochowany został w kwaterze 10-A-1²⁹,
- grobowiec Marii Wilkowej, lekarki medycyny, która zmarła w 1963 r. Znajduje się on w kwaterze 93-C-6. W kościele parafialnym parafii św. Wincentego a Paulo znajduje się tablica pamiątkowa z jej nazwiskiem. Wmurowana jest ona w lewej ścianie nawy głównej, po prawej stronie tej nawy znajduje się tablica pamiątkowa z nazwiskiem i portretem Anny Malec-Wilkowej, zmarłej w 1959 r.
Na cmentarzu znajdują się również wspólne mogiły z grobowcami:
- mogiła, w której pochowani są księża diecezjalni, z obszernym grobowcem (w formie podziemnych katakumb) z wysokim krzyżem pośrodku. Znajduje się on w kwaterze 6-A. Zaprojektował go Lech Dunin,
- grobowiec zgromadzenia zakonnego Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (kwatera 41-B-1),
- zgromadzenia Sióstr Służebnic Jezusa w Eucharystii (kwatera 30-D-3),
- sióstr zakonnych Franciszkanek Rodziny Marii (kwatera 30-D-1),
- zgromadzenia Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego (kwatera-D-5),
- grobowiec oo. Bazylianów (kwatera 94-A),
- zbiorowa mogiła żołnierzy AK poległych na Solcu w 1944 r. Znajduje się ona w kwaterze 35-D-4,
- groby żołnierzy radzieckich, poległych we wrześniu 1944 r. w walkach o wyzwolenie Pragi. Pochowani są w kwaterze 43-H59³⁰.
Na cmentarzu Bródzieńskim znajdzie się jeszcze wiele ważnych i ciekawych grobowców i pomników, jednak jest ich tak wiele, że trzeba by na ten temat napisać osobne dzieło.

1. Por. Bródno i okolice w pamiętnikach mieszkańców, red, A. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1995, s. 16; por. Z. Rajewski, O Warszawie w czasach pradziejowych i wczesnośredniowiecznym Bródnie w: Dzieje Pragi, red. J. Kazimierski, Warszawa 1970, s. 120; por. tamże, s. 12
2. Tamże, s. 16-34; por. Dzieje Mazowsza do 1526 roku, red. A. Gieysztor, H. Samsonowicz, Warszawa 1994, s. 224
3. Por. Bródno w: Encyklopedia Warszawy, red. B. Petrozlin-Skowrońska, Warszawa 1994, s. 84; por. Bródno..., dz. cyt., s. 5; por. W Niemyski, Warszawski rzymskokatolicki cmentarz Św. Wincentego na Bródnie 1884-1934, Warszawa 1934, s. 26
4. Por Bródno..., dz. cyt., s. 17
5. Por. S. Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850, Warszawa 1979, s. 10-12
6. Por. Bródno..., dz. cyt., s. 22
7. Por. WAW24 (1934), s. 413
8. Por. Bródno..., dz. cyt., s. 25
9. Tamże, s. 16
10. Tamże, s. 42
11. Por. S. Fajęcki, 50-lecie cmentarza Bródzieńskiego w Warszawie, WAW 24 (1934), s. 414
12. Por. B. Mińkowski, P. Nitecki, Kamionek, Warszawa 1988, s. 12-52; por. Warszawski..., dz. cyt., s. 14-24
13. Por. Warszawski..., dz. cyt., s. 25
14. Por. Cmentarz, dz. cyt., bez pag. (plan)
15. Por. 50-lecie..., dz. cyt., s. 413
16. Tamże, s. 414-417
17. Tamże, s. 417
18. Por. Cmentarz..., dz. cyt., bez pag. (plan)
19.Por. Przewodnik..., dz, cyt., s. 16
20. Por. J. Kasprzycki, Korzenie miasta,, t. 3 Praga, Warszawa 1998, s. 193
21. Por. APWW, Ł. Wolski, Projekt budowy z 1939 r., bez syg. i pag.
22. Por. Przewodnik..., dz. cyt., s. 16
23. Por. APWW, Ksiega wizytacji kanonicznych i dziekańskich parafii św. Wincentego a Paulo w Warszawie, t. 1, s. 15-60; APWW, por. Kronika..., dz. cyt., t.1, s. 1-17.
24. Por. Cmentarz..., dz. cyt., bez pag. (plan); por. tablica upamietniająca na dzwonnicy znajdującej się na terenie cmentarza Bródzieńskiego w Warszawie
25. Por. RAW, 1958, s. 183
26. Por. Warszawski..., dz. cyt., s. 73-76
27. Por. Przewodnik..., dz. cyt., s. 24-26
28. Por. tamże, s. 27-35
29. Por. Cmentarz..., dz. cyt., bez pag. (plan)
30. Por. J. Wilk, Cmentarz Bródnowski, Warszawa 1983, s. 12-16; por. Przewodnik..., dz. cyt., s. 38-42